Betaalde abonnementen Facebook en Instagram

Europa compenseert het mislopen van belastinginkomsten bij gebrek aan eigen succesvolle techbedrijven met enorme boetes voor de Amerikaanse platforms. Zo deelt Europa in de winst van bedrijven die eventuele Europese nationale winstbelastingen gemakkelijk omzeilen.

Die straffen – eveneens van Amerikaanse toezichthouder FTC – deren de Amerikaanse bedrijven niet zolang de winsten niet al te zeer worden afgeroomd. Oplopende boetebedragen brengen dat kritische punt naderbij. Dat is zeker het geval sedert de laatste missives van Europese privacywaakhonden het einde betekenen van het aanbod van gerichte reclame aan Europese gebruikers. Dat verlaagt omzet en winst aanzienlijk.

Meta kreeg in mei 2023 een boete van ruim 1,2 miljard euro  van de Europese Unie omdat het data van Europese gebruikers via Amerikaanse servers verwerkt. Dit was een gevolg van gewonnen rechtszaken van de Oostenrijkse privacy-actievoerder Max Schrems met zijn club NOYB.

Die boete van 1,2 miljard kwam boven op een EU-boete van bijna 400 miljoen euro in januari 2023, omdat Facebook- en Instagramdeelnemers niet konden kiezen of ze gepersonaliseerde reclame willen zien.

Die gezamenlijk 1,6 miljard is op een winst van Meta van 23 miljard euro (heel 2022) een aanzienlijk bedrag. Bovendien dreigt die winst flink te dalen als Meta geen persoonlijk gerichte reclame mag sturen.

Het Europees Hof van Justitie besloot al in juli 2023 dat Meta niet langer gebruikersdata van diverse platforms (Insta, Facebook, WhatsApp) zonder toestemming mag samenvoegen zodat reclame iets minder gericht kan worden geserveerd.

Dus het reclamedatamodel staat onder hoge druk, vooral door maatregelen van de European Data Protection Board in Brussel (EDPB), gevormd door de (voorzitters) van de privacywaakhonden in de Europese lidstaten. Zie onder voor de details en analyse.

Faire abonnementsprijs

In het boek De macht van Facebook is tien jaar terug al de invoering van betaalde abonnementen bepleit zodat personen kunnen kiezen voor een ‘gratis’ deelname waarbij hun gebruiksdata worden verwerkt en ze gerichte reclame krijgen geserveerd, of een betaald abonnement. Op dat moment kwam ik tot een jaarlijks bedrag van 15 euro per deelnemer, een schijntje.

Later nam de omzet van Facebook toe en berekende ik – na de mislukte actie van Arjen Lubach om gebruikers te bewegen om Facebook te verlaten – tot deze som: bij 40 miljard omzet per jaar en 2 miljard gebruikers zou een reclame- en datavrij Facebook abonnement bijna 20 euro per jaar moeten kosten.

De omzet van Meta als geheel was in 2022 116 miljard dollar. De kwartaalomzet per gebruiker van Meta was 56 dollar in Noord-Amerika en 19 dollar in Europa. Als we de Europese jaaromzet per deelnemer op grofweg 70 euro houden, dan is dit het bedrag voor een abonnement met een volkomen reclamevrij Facebook en Instagram; 6 euro per maand.

Wat doet Facebook? 13 euro per maand vragen voor de Facebook- of Instagram-app en 10 euro voor louter Facebook en Instagram via een browser zonder reclame. Die 156 euro per jaar is dus ruim het dubbele van wat Meta met reclame per Europese gebruiker verdient.

In principe is de keuze ‘pay or okay’ fair in media, zeker online: je profiel is de inzet voor reclame en verder gratis gebruik. Wil je dat niet, dan neem je een abonnement, oftewel respecteer je een online betaalmuur. Bij televisie is dit ook steeds meer het geval, zoals met abonnementen met en zonder reclame bij Videoland van RTL

Echter, privacyactivisten zeggen dat het onterecht is om een ‘cookiewall’ op te werpen en worden daarin min of meer gesteund door Europese waakhonden op de privacy. De Franse toezichthouder Cnil verloor echter een rechtszaak daarover: de rechter vond het heel onbillijk dat een bedrijf gebruikers niet mag laten betalen als er niets wordt verdiend met reclame.

De Autoriteit Persoonsgegevens paste haar zienswijze aan en zegt nu over de cookiewall: “Weigert iemand tracking cookies? Dan moet u deze persoon toch toegang geven tot uw website of app, bijvoorbeeld na betaling.”

Schrems staat op de achterste benen, en vindt dat het betaald abonnement van Meta een heffing voor privacy is, en absoluut onaanvaardbaar: “We zien dat regelgevers pay or okay-modellen hebben toegestaan om journalistiek te ondersteunen in tijden dat advertentie-inkomsten werden opgezogen door Google, Meta en dergelijke. Nu wordt deze maas in de wet gebruikt door Big Tech.” Dus volgt er weer een actie van Schrems.

De aanpak van Facebook

Jitty van Doodewaerd, die apart haar mening geeft bij dit artikel, zet chronologisch op een rij hoe de aanpak van Facebook/Meta verliep afgelopen jaren. Lees het gehele artikel en de kijk van experts op dit onderwerp op de website van Netkwesties.